Chẩn đoán và điều trị bệnh sán dải bò

Sán dải bò ký sinh trong ống tiêu hóa của người, ký chủ trung gian là trâu, bỏ. Người bị nhiễm là do ăn thịt trâu, bò chưa chín hay tái sống. Chẩn đoán nhiễm bệnh bằng cách định danh trực tiếp đốt sán hoặc trứng trong phân. Điều trị được xem là thành công khi xỗ được đầu tháng trong phân.

Sán dải bò Taenia saginata trưởng thành sống trong ruột non người, tại phần trên hỗng tràng, đầu bám vào niêm mạc ruột nhờ các đĩa hút. Tại đây các chất dinh dưỡng sẽ ngấm vào cơ thể sán. Thường chỉ có một con sán trong cơ thể người. Những đốt sán già tách rời khỏi sán xuống ruột già, ruột sigma, trực tràng rồi từ đó nhờ những bắp cơ rất mạnh mẽ đốt sán chuyển động và chui qua hậu môn, ra ha bộ, rồi xuống chân, đôi khi bò ngược lên bụng, nách của bệnh nhân.

Mỗi đốt sán tung ra khoảng hơn 80.000 trứng, do đó có thể tìm thấy trứng trong phân. Đốt sán có thể không bị tiêu nát mà trứng cũng có thể ra ngoài nhờ những chổ nứt của tử cung. Thường có từ 6 đến 9 đốt sán mang trứng được thải ra trong phân mỗi ngày ở một bệnh nhân, nghĩa là có khoảng 480.000 đến 720.000 trứng thải ra môi trường mỗi ngày. Khi đốt sán mang trứng hay trứng sán rơi ra đồng cỏ, có khuynh hướng phát tán khắp nơi và nhờ có vỏ dày trứng tồn tại rất lâu ở ngoài môi trường (6 tháng đến 1 năm). Khi trâu bò ăn phải, phôi 6 móc sẽ nở trong ruột, theo dương máu đến tim trái và phát tán theo đường đại tuần hoàn đến các cơ quan như bắp thịt, tạo thành nang ấu trùng sán dải bò trong vòng 6 tuần. Nang ấu trùng thấy nhiều ở lưỡi, cơ hoành, cơ tim, mông. Ấu trùng sống một năm sau đó khô rắn lại.

Nếu người ăn thịt trâu bò có nang ấu trùng còn sống hay không nấu kỹ, nang ấu trùng sẽ được giải thoát trong ruột, đầu lộn ra ngoài, bám vào màng trong ruột non và trưởng thành trong 8 đến 10 tuần. Sau đó sán bắt đầu sản xuất đốt.

Người là ký chủ vĩnh viễn, bò là ký chủ trung gian, sán trưởng thành sống 25 năm, hấu hết bệnh nhân chỉ có một con sán ký sinh. Một số trường hợp rất hiếm ký sinh nhiều sán.

Triệu chứng lâm sàng

Một số người nhiễm sán không có triệu chứng. Nếu có, bệnh nhân than đau bụng, nôn ói, tiêu chảy, yếu ớt. Một trường hợp hiếm có 7 con sán trong ruột gây tắc nghẽn ruột làm bệnh nhân tử vong, một số trường hợp bệnh nhân than phiền ngứa hậu môn, do đốt sán bò ra hậu môn. Một số ca nhiễm nặng, bệnh nhân thường sốt, chảy nước dãi, ăn mất ngon.

Chẩn đoán bệnh

Tìm đốt sán nang trứng trong phân hay quanh chỗ nằm ngủ, trứng trong phân.

Định danh đốt sán mang trứng bằng cách đếm số nhánh tử cung hay định danh bằng đầu sán sau khi ướng thuốc tẩy giun.

Tìm trứng bằng phương pháp xét nghiệm phân hoặc kỹ thuật Graham.

Dự phòng bệnh

Tìm và điều trị người bệnh

Vệ sinh cá nhân và vệ sinh công cộng

Kiểm soát trâu bò có nang ấu trùng.

Không nên ăn thịt trâu bò tái dưới mọi hình thức.